Cinsiyet Eşitliğine Giden Yolda Cesur Bir Adım
İzmir’de başlatılan yeni program, kadının işyerindeki rollerini yeniden tanımlıyor.
2022 yılının serin bir ilkbahar günü, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde, 30 kadın üzerlerinde gıcır gıcır flüoresan yelekleri, koyu renk pantolonları, ayaklarında iş botu ve başlarında baretlerle, hayatlarında yepyeni bir sayfa açmak üzere İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin (İZSU) iş makinaları sahasının zincirle çevrili kapılarından içeri girdiler.
Genelde erkek egemen olarak tanımlanabilecek görevlere seçilen bu grup, 2025 yılına dek, 300 kadının benzer pozisyonlara alınması yönündeki uzun vadeli hedefin ilk ekibini oluşturuyordu. Tüm İZSU çalışanlarına verilen cinsiyet eşitliği eğitiminin yanı sıra, İZSU’nun Finans Müdürü Nalan Akıner’e göre, bu yeni işe alınanlar “Şirket genelinde kadınların daha özgüvenli olduğu, kurumsal çapta bir zihniyet değişikliği” yarattı.
Türkiye’de Cinsiyet Eşitliği
Her ne kadar Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda ilerleme kaydetmiş olsa da istatistikler ülkedeki kadınların zorlu gerçeğini yansıtıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun 2023 Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’ne göre Türkiye, cinsiyet eşitliği açısından 146 ülke arasında 129. sırada yer alıyor. 2022 yılında kadınların işgücüne katılım oranının yüzde 35,1 ile sınırlı kalacağı tahmin ediliyor.
Tüm bu zorluklara rağmen İzmir, her daim bir kadınlar şehri olarak öne çıktı. Belediye adını, Truva savaşında mücadele veren ve çeviklik, kuvvet, okçuluk, binicilik ve dövüş sanatları konusunda erkekler kadar yetenekli ve cesur oldukları bilinen savaşçı Amazon kadınlarından aldı. “Kadınlar güçlüyse, o kentin bir geleceği vardır,” diyen İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’e göre, kadınların güçlendirilmesi kent kültürünün önemli bir parçası.
İZSU kadınları, idarenin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Planı’nın ilk adımı olarak işe alınmışlardı. Bu plan, IFC’nin dünya çapında, altyapı alanındaki cinsiyet performans göstergeleri ve hedeflerini içeren ilk sürdürülebilirlikle bağlantılı kredisinin bir parçası olarak geliştirildi. Sürdürülebilirlikle bağlantılı kredi, maddi ve iddialı çevresel veya sosyal hedeflere ulaşmayı teşvik eden bir finansman. Sürdürülebilirlikle bağlantılı yapı kapsamında, Aralık 2025’e kadar, kadınların yeterince rol almadıkları işlerde en az 300 sözleşmeli kadın çalışanı işe alması durumunda, İZSU, IFC kredisine ödenecek toplam faiz oranı üzerinden bir miktar indirim alacak.
Bu program, IFC’nin cinsiyet eşitliği ve ekonomik katılıma yönelik daha geniş taahhüdünün bir parçası. IFC bu kapsamda, 2023 mali yılı içinde toplumsal cinsiyet bileşeni içeren projelere toplam 9 milyar dolarlık, rekor düzeyde yatırım taahhütleri gerçekleştirdi.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı’nın uygulamaya konulması İZSU çalışanları arasında önemli bir etki yarattı. İçlerinden beşi deneyimlerini paylaştı:
Gülden Kodalak
İZSU’da ekskavatör operatörü olarak çalışan Gülden Kodalak, hamile kalınca markalaşma sektöründeki işinden çıkartıldı. Evli ve çocuklu bir kadın olarak iş bulmakta zorlandı ve İZSU’nun bu imkânı ortaya çıkıncaya dek beş yıldan fazla bir süre işsiz kaldı. Gülden’e göre bu fırsat hem kendisinin hem de çocuğunun hayatını değiştirdi:
“Bu iş maddi açıdan bağımsız olmamı ve oğlumu dışarıdan yardım almadan büyütmemi sağladı.”
Gülden ayrıca, kadınların yapabileceği iş kalıplarını kırmanın da gururunu yaşıyor ve “Erkeklerin yapabildiğini kadınların da yapabileceğini Türkiye’ye ve dünyaya göstermek önemli,” diye belirtiyor. Yeni işinin ve İZSU programının bu gerçeği hem ailesine hem de topluma kanıtlamasına olanak sağladığı görüşünde.
Sitem Banedir
Bir süredir iş arayan İZSU’nun kepçe şefi ve vinç operatörü Sitem Banedir için, Eylem Planı kapsamında işe alınmak büyük anlam ifade ediyor.
“Bu rolü üstlenmekten, özellikle de Türkiye’de bir kadın olarak kendi ayaklarımın üzerinde durabilmekten gurur duyuyorum. Artık kızımın eğitimini maddi olarak destekleyecek ekonomik özgürlüğe sahibim.”
Önceki işyerlerinde önyargı ve tacizle karşılaştıktan sonra, bu programda çalışmak ona özgürlük hissi vermiş, çünkü “Artık hiçbir sınırlamam olmadığını, becerikli olduğumu, kendi kendime yetebildiğimi, kendime güvendiğimi ve her işi yapabileceğimi hissediyorum,” diyor. Bir kadın olarak ne iş yapabileceğine dair sınırlamalarla yüzleşmek Sitem için zorlu bir imtihandı, oysa artık öyle değil. “İlk başta kızımın okulundaki çocuklar bu işi yaptığıma inanmadılar. Şimdiyse benim bir Süperanne olduğumu düşünüyorlar,” diyor.
Aylin Kaleli
Muhasebe eğitimi alan Aylin Kaleli, kariyeri boyunca işyerlerinde hep zorluklarla karşılaştı. “Türkiye’de çalışan kadın olmak zor, kadınların hangi meslek için en uygun olduğu konusunda basmakalıp inanışlar var.”
Neyseki makine operatörü olarak çalıştığı İZSU’da durum değişti. “Artık meslektaşlarım, idari kadro ve yönetim kurulu tarafından desteklendiğimi hissediyorum.” Aylin, yeni kariyerinin etkisini iş makinesi fabrikasının duvarlarının ötesine de taşıdı.
“Bu rolün sağladığı istikrar ve sorumluluk çevremdeki insanlara örnek olmamı sağladı. Gelecek nesiller için bir rol model olabilirim,” diyor.
Pelin Tasdivar
İZSU’da iş makinesi şoförü olan Pelin Taşdivar için, COVİD-19 salgınıyla birlikte işler değişti. Pandemi sırasında eğitim sektöründeki işini kaybettikten sonra iki yılı aşkın süre işsiz kaldı ve bulabileceği iş fırsatları sınırlı olduğundan, şansını artırmak için başka bir şehre taşınmayı düşündü. Instagram’da İZSU eğitim programının reklamı ile karşılaşınca durum değişti.
Başvuru yapmasına, şartları yerine getirmesine ve değerlendirmeyi geçmesine rağmen, Pelin altın bir fırsat olarak gördüğü bu pozisyon için pek de umutlu değildi. Bir ay sonra boşa kaygılandığı ortaya çıktı: “Seçildiğimi haber veren bir telefon aldım, annemle birlikte mutfakta sevinç gözyaşlarına boğulduk.”
Nalan Akıner
İZSU Finans Müdürü Nalan Akıner’e göre Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Programı’nın etkisi iş makinesi sahasını çevreleyen çitlerinin çok ötesine yansıdı. “Bu programın doğrudan bir sonucu olarak, kurum genelinde bir algı değişikliği oldu, kadınlara daha fazla saygı duyulmaya başlandı; kadın çalışanlarımızın özgüvenlerinin ciddi oranda arttığını gözlemledim,” diyor.
Tıpkı kendilerinden önceki Amazonlar gibi İZSU kadınları da cinsiyet rollerinin ve kadınların neler yapabileceğinin yeniden tanımlanmasına yardımcı oluyor.
“Eskiden belirsizliğin olduğu yerde artık cesaret var.”
Yayınlanma tarihi: Mart 2024