Türkiye yeniden inşa ediliyor
IFC’nin yeni finansmanı, ülkenin depremde hasar gören bölgesindeki işletmeleri desteklemeyi ve toparlanmayı hızlandırmayı amaçlıyor
Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan Gaziantep, zeytinlikler ve meyve bahçeleriyle bezeli, antik çağlardan beri önemli bir ticaret ve alışveriş merkezi olan, sürekli gelişen, yoğun nüfuslu bir metropol. Zengin ve eklektik tarihi ile olduğu kadar fıstığı, baklavası ve cıvıl cıvıl kahvehane kültürüyle de ünlü, dünyanın sürekli iskân edilmiş en eski şehirlerinden biri.
Ancak bundan bir yıl önce burada bir felaket yaşandı.
’den fazla ÖLÜ
Yaklaşık
ev hasar gördü veya yıkıldı
Gaziantep, Türkiye'nin güneyini vuran ve Hatay'dan Şanlıurfa’ya kadar (yaklaşık Almanya’nın yüzölçümü büyüklüğünde bir alan) 11 ilde yıkıma yol açan ölümcül depremlerin merkez üssünün yakınında yer alıyordu. 7,8 ve 7,5 büyüklüğündeki bu ikiz depremlerin 50.000’den fazla insanın ölümüne yol açtığı, yaklaşık iki milyon haneye hasar verdiği veya yıktığı tahmin ediliyor.
Depremin bölge ekonomisi üzerindeki etkisi yıkıcı oldu. Dünya Bankası, bölgedeki yollar, havalimanları, boru hatları ve Türkiye’nin en büyük limanı olan İskenderun gibi önemli altyapılar da dahil olmak üzere, meydana gelen fiziksel hasarların, ülkenin 2021 GSYH’sının %4’üne denk gelen 34,2 milyar dolar civarında olabileceği tahmininde bulundu. Kalkınma ve yeniden inşa etme maliyetlerininse bundan çok daha yüksek olması muhtemel.
Depremin ardından hâlâ çok sayıda insanın yaşadığı geçici barınaklar. Fotoğraf: Pınar Gediközer.
Depremin ardından hâlâ çok sayıda insanın yaşadığı geçici barınaklar. Fotoğraf: Pınar Gediközer.
Bir yılın ardından, hâlâ gerekli olan toparlanmanın boyutu çok büyük. Artık molozların neredeyse tamamı kaldırılmış olsa da binlerce kişi geçici barınaklarda yaşıyor ve pek çok insan bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. Hasar görmüş ve yıkılmış binalarla dolu sokaklarda, bir zamanlar apartmanlardan sanayi tesislerine kadar çeşitli binaların yerlerinde şimdi sadece boş alanlar var.
Yıkıma rağmen bölge sakinlerinin dayanıklılığı ve yaşamlarını, şehirlerini yeniden inşa etme yolundaki kararlılıkları ortada. Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği TÜSİAD’ın Deprem Çalışma Grubu Başkanı Cem Tüfekçi, yerel yönetimlerin, şirketlerin, STK’ların ve kalkınma ortaklarının desteğinin, yardım açısından hayati önem taşıyacağını belirtiyor.
“Birçok şehrin sıfırdan inşa edilmesi gerekecek ve bu çok boyutlu, çok katmanlı bir süreç olacak. Bina güvenliği, kamu hizmetleri ve enerji için güçlü bir altyapı ve yeşil, dijital bir dönüşüm sürece dahil edilmeli. Bölgede ekonomik hayatın ve kayıtlı istihdamın yeniden canlandırılması gerekiyor,” diyor Tüfekçi.
Bölgenin toparlanmasına destek olmak için, IFC tam da bu şekilde çalışıyor.
Küçük işletmelere destek
Bölgedeki özel işletmelerin çoğunluğunu oluşturan mikro ve küçük işletmeler özellikle zor bir dönemden geçiyor. Yaklaşık dörtte birinin (110.000 mikro, küçük ve orta ölçekli işletmenin veya MSME’nin) depremlerden bir şekilde etkilendiği tahmin ediliyor.
Bölgedeki mikro ve küçük işletmeler, toplamda yaklaşık 350.000 kişiye istihdam sağlıyor ve çoğu zaman yoksul hanelere ana iş imkânı sunuyor. Ancak finansman olanaklarına yetersiz erişim, – küçük işletmelerin normal zamanda dahi verdikleri bir mücadele – işçilerin toplu göçü ve temel altyapının hasar görmesi, pek çok insan açısından bir hayatta kalma mücadelesine dönüştü.
Örneğin Ertan Üğüdür, Gaziantep’te 88 kişinin çalıştığı ambalaj şirketi Atasan Ambalaj’ın sahibi. Tesis büyük ölçüde sağlam kalırken, depremlerin içerideki tüm baskı makinelerinin kalibrasyonunu bozduğunu söylüyor.
“Makinelerin yeniden düzgün şekilde çalışmasını sağlamak çok fazla zaman ve enerji gerektiriyordu, bu nedenle birkaç ay çalışamadık. Ayrıca birçok işçimizin evi de yaşamaları için güvenli değildi. Fabrikayı onlar için barınağa ve mutfağa dönüştürdük, orada haftalarca konakladılar.”
IFC bu şirketlerin toparlanmasına yardımcı olmak amacıyla, Aralık ayında Türkiye’deki finans kuruluşlarına, şimdiye kadarki en büyük meblağlardan biri sayılan 530 milyon dolarlık bir finansman paketi sağladı. Bu pakete, uluslararası finans ve kalkınma kuruluşlarından mobilize edilen 220 milyon dolar da dahildir.
Bu fonlar, IFC’nin uzun süreli ortağı olan, Türkiye’nin önde gelen beş özel bankası aracılığıyla küçük işletmelere aktarılacak. Depremlerde çok sayıda şirket çalışanlarını kaybetti. Bazıları faaliyetlerine hâlâ geçici nakliye konteynırlarında devam ediyor.
IFC Bölge Başkan Yardımcısı Hela Cheikhrouhou, iş ortağı olan bir bankanın geçici şubesini ziyaret ediyor. Fotoğraf: Pınar Gediközer.
IFC Bölge Başkan Yardımcısı Hela Cheikhrouhou, iş ortağı olan bir bankanın geçici şubesini ziyaret ediyor. Fotoğraf: Pınar Gediközer.
Finansmanın bankalar arasındaki dağılımı şu şekilde: Akbank 71 milyon dolar, DenizBank 119,5 milyon dolar, QNB Finansbank 109,5 milyon dolar, Türkiye İş Bankası 150 milyon dolar ve Yapı Kredi Bankası 80 milyon dolar.
IFC’nin Ortadoğu, Orta Asya, Türkiye, Afganistan ve Pakistan’dan sorumlu Bölge Başkan Yardımcısı Hela Cheikrouhou, bu desteğin gerekli olduğunu söylüyor. “Küçük işletmeler gelişmeyi ve yeniliği teşvik ediyor ve istihdam yaratıyor, ancak doğal afetlere karşı orantısız derecede savunmasızlar. Pek çok hane halkı ve işletme, bu şirketlerin sağladıkları istihdam ve hizmete bel bağladıklarından, bunların tekrar işlevsel hale gelmeleri büyük önem taşıyor.”
“IFC’nin, iş ortaklığı yaptığı bankalar aracılığıyla sağladığı finansman, bu işletmelerin faaliyetlerini sürdürmelerine, çalışanlarını koruyabilmelerine ve deprem sonrası ortaya çıkan geniş çaplı ekonomik eşitsizlikleri önlemeye yardımcı olacaktır.”
Daha iyisini yeniden inşa etmek
Bundan 120 yıl önce Gaziantep’te kurulan, ülkenin önde gelen yerel sanayi grubu Sanko Holding, tekstil, enerji üretimi, ambalaj, finans, sağlık ve eğitim gibi farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerindeki yaklaşık 15.000 çalışanıyla bölgenin en büyük işvereni.
Sanko tesislerinde deprem kaynaklı önemli bir hasar olmamasına rağmen, grup tam 31 çalışanını kaybetti. Firma o günden bu yana, binlerce kişinin barınma ihtiyacını karşılamanın, binlerce sıcak yemek dağıtmanın, arama kurtarma çalışmalarına katılmanın ve depolama tesislerini yardım konteynırlarına dönüştürmenin yanı sıra, kalkınma çabalarını desteklemek için tüm kaynaklarını seferber etti.
IFC Bölge Başkan Yardımcısı Hela Cheikhrouhou ile Sanko Yönetim Ekibi bir arada. Photo: Pınar Gediközer.
IFC Bölge Başkan Yardımcısı Hela Cheikhrouhou ile Sanko Yönetim Ekibi bir arada. Photo: Pınar Gediközer.
IFC, diğer girişimlerin yanında yeşil sertifikalı, enerji verimi yüksek yeni üretim tesisleri inşa ederek, grubun depremlerin ardından ‘daha iyisini yeniden inşa etmesine’ yardımcı olmak için Sanko’ya 150 milyon dolarlık yeşil finansman kredisi sağlıyor. Bu finansmanın, rekabet gücünü artırmanın yanı sıra, çoğunluğu depremden etkilenen bölgede olmak üzere, 1.400 doğrudan, 4.000 de dolaylı ilave istihdam yaratması bekleniyor.
Sanko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Adil Sani Konukoğlu, bu projenin, grup açısından “memleketimizde yaşanan iki yıkıcı depremin ardından sürdürülebilir büyümeyi destekleme konusundaki kararlılığının” altını çizdiğini söyledi. “Proje döngüsel ekonomi modeline geçişimizi hızlandıracak ve hem bölgenin toparlanmasına hem de kendi sürdürülebilirlik yolculuğumuza katkıda bulunacak.”
Finansman, Sanko’nun üç imalat şirketine tahsis edildi. Sanko Tekstil, eğirme, yuvarlak örgü, boyama ve baskı da dahil olmak üzere sürdürülebilir iplik ve kumaş üretiminde uzman bir şirket. IFC’nin finansmanı, şirketin yeşil sertifikalı yeni bir iplik fabrikası ile bir geri dönüşüm tesisi kurmasını sağlayacak. Bu da onun, geri dönüştürülmüş elyaf konusunda önde gelen bir küresel üretici haline gelmesini ve enerji ihtiyacının %40 kadarını yenilenebilir kaynaklardan üretmesini destekleyecek.
Sanko Süper Film, endüstriyel ambalajlamada yaygın olarak kullanılan esnek film alanında Avrupa’nın önde gelen üreticilerinden biri. IFC’nin finansmanı, şirketin yenilenebilir kaynak kullanımını artırmaya yardımcı olacak yeşil sertifikalı bir üretim tesisi kurmasına olanak verecek. Şirket ayrıca, daha çok geri dönüştürülmüş içerikten daha fazla sayıda özel ürün üretmeye odaklanabilecek.
Çimento ve klinker ürünlerini dünyanın dört bir yanına ihraç eden Sanko’nun çimento üreten şirketi Çimko da bu finansmanı enerji verimliliğini, yenilenebilir enerji ve alternatif yakıt kullanımını artırmak için kullanacak. Hedef, karbon ayak izini azaltıp enerji sürdürülebilirliğini geliştirmek.
Cheikrouhou, ikiz finansman paketlerinin Dünya Bankası Grubu’nun, depremlerin kapsamlı etkisinin üstesinden gelme ve bölgenin toparlanmasına yardımcı olma yönündeki koordineli çabalarının bir parçası olduğunu belirtiyor.
IFC fonlarını, finans, imalat ve altyapı sektörlerindeki uzun soluklu özel ortaklar aracılığıyla kanalize ederek, yardım ve yeniden inşa çalışmalarını desteklemek amacıyla önümüzdeki iki yıl içinde yaklaşık 1 milyar dolar finansman sağlamayı hedefliyor.
“Türk insanı bir yıl önce yaşanan bu korkunç olaylar karşısında olağanüstü bir dayanıklılık sergiledi,” diyor Cheikrouhou. “IFC, güçlü ve sürdürülebilir özel sektör öncülüğünde büyümeyi teşvik etmek için son derece girişimci ruhundan yararlanarak ülkenin toparlanmasını desteklemeye devam etmeyi amaçlıyor.”
Yayınlanma tarihi: Şubat 2024
